((چگونگی رشد جنین در داخل تخم مرغ))

چگونگی رشد جنین در تخم مرغ یکی  از شگفت انگیز ترین پدیده های خلقت است. که این موضوع از نظر یک مرغدار از اهمیت بالایی برخوردار است . مدت رشد و تشکیل جنین در داخل تخم مرغ تقریبا 21 روز است . در این مدت کوتاه از یک توده مواد غذایی بی جان یک موجود زنده به آرامی و با نظمی شگفت انگیز تشکیل می شود. مطالعه این دگرگونی یکی از اسرار عجیب و شیرین طبیعت را بازگو می کند. طول طبیعی دوران جنینی بسته به نژاد متغیر است جوجه های نژاد سبک به خصوص لکهورن اغلب کمی زودتر از نژاد های سنگین از تخم خارج می شود .همچنین تخم مرغ های درشت جوجه هایشان کمی دیرتر از تخم مرغ های ریز خارج می شود. همچنین تخم مرغ های که در اثر هم خونی بسیار نزدیک تولید شده اند معمولا 12 ساعت دیرتر از تخم مرغ های معمولی خارج می گردد. چگونگی تشکیل جنین: 1-قبل از خارج شدن تخم مرغ از بدن باروری (برخورد اسپرماتوزئید و اوول) صورت می گیرد.     2-در فاصله تخم گذاری رشد متوقف می شود. جنین حالت آرامش و غیر فعال به خود می گیرد. 

روز اول – ساعت 16	اولین نشانه به وجود آمدن جنین
روز اول – ساعت 18	ظاهر شدن لوله های اولیه
روز اول- ساعت 20	شروع تشکیل مهره ها
روز اول- ساعت21	شروع تشکیل سلسله اعصاب
روز اول- ساعت 22	شروع تشکیل شدن سر
روز اول- ساعت24	شروع تشکیل شدن چشم
روز دوم- ساعت 25	اولین آثار تشکیل قلب
روزدوم- ساعت35	اولین آثار تشکیل گوش
روز دوم- ساعت42	شروع شدن ضربان قلب
روز سوم - ساعت60	شروع شدن ساختمان بینی
روز سوم – ساعت62	شروع شدن ساختمان پاها
روز سوم – ساعت 64	شروع شدن ساختمان بال ها
روز چهارم	شروع شدن ساختمان زبان
روز پنجم	شروع شدن ساختمان دستگاه تناسلی ، متمایز شدن دو جنس از هم
روز ششم	شروع ساختمان منقار-قسمت اصلی بال ها و پاها به سهولت قابل رویت است
روز هشتم	شروع ساختمان پرها
روز دهم	منقار شروع به سخت شدن می نماید
روز سیزدهم	فرم گرفتن اندازه چنگال ها –رنگ اصلی جوجه مشخص می شود
روز چهاردهم	جنین موقعیت اصلی خود را در داخل تخم مرغ برای شکستن پوسته به خود می گسرد
روز شانزدهم	پنجه ها- چنگال- منقار کاملا شاخی می شوند
روز هفدهم	منقار به طرف محوطه هوائی یا اطاقک هوائی بر می گردد مایع سفیده شروع به کاهش می کند و به کلی جذب می شود
روز نوزدهم	زرده شروع به داخل شدن در حفره بدن می کند
روز بیستم	زرده به طور کامل وارد حفره بطنی می شود- جنین تمام محیط تخم مرغ را به غیر از اطاقک اشغال می کند
روز بیست و یکم	جوجه کامل است و شروع به شکستن صدف و بیرون آمدن از تخم مرغ می نماید

  زرده منبع اصلی مواد غیر حیوانی برای تشکیل جنین و رشد آن در دوران انکوباسیون می باشد که دو سوم محتوای ماده خشک آن چربی است که از نوع لیپو پروتئینها با دانسیته خیلی پائین (VLDL) و ویتلوژنین می باشد. ( ویتلوژنین فسفو پروتئین زرده می باشد ).

Mobile house of poultry

پرورش مرغ گوشتی بدون انتی بیوتیک

امروزه پرورش جوجه گوشتی بدون استفاده از آنتی بیوتیک مقرون به صرفه نیست. صنعتی شدن پرورش طیور اگرچه 

راهکارهایی از قبیل ریشه کنی بیماری ها، امنیت زیستی و واکسیناسیون را در جهت کنترل و پیشگیری بیماری ها بکار برده است اما با محصور کردن پرندگان در یک مکان خطر انتقال بیماری ها را افزایش داده است. آنتی بیوتیک ها نیز سهم مهمی در برنامه های پیشگیری دارند.

با توجه به در معرض قرار گرفتن پرندگان به عوامل عفونی کشنده آیا می توان بدون استفاده از آنتی بیوتیک همچنان یک منبع پروتئینی ارزان قیمت داشته باشیم؟

ابزارهای متفاوتی که بتواند استفاده از آنتی بیوتیک را کاهش دهد در دست بررسی است اما هنوز به مرحله تجاری نرسیده است.

مقاومت آنتی بیوتیکی مسئله جدی دیگری است که با محدود کردن و استفاده بهتر از آنتی بیوتیک ها و آگاهی از فارماکوکنتیک داروها رفع خواهد شد.

مقدمه:

از سال ها قبل صنعت طیور نقش مهمی در تامین نیازهای تغذیه ای بشر داشته است.سال ها قبل تولید جوجه 25/2 کیلو گرم 90 روز زمان می برد، درحالیکه از سال 1999 این زمان به 41 روز کاهش یافته است.این تغییرات مستلزم اصلاح ژنتیک ، تغذیه بهتر و روش های مدیریتی کنترل بیماری ها می باشد.

صنعتی شدن پرورش طیور ، رشد مناسب ، کاهش ضریب تبدیل غذایی و کاهش فضای پرورش را به دنبال داشته است اما همین مسئله می تواند سبب انتقال سریع بیماری ها گردد.با توجه به این مسئله و این که بسیاری از عوامل عفونی در منطقه اندمیک هستند، پیشگیری به خصوص درسنین پایین تر الزامی است.

ضد کوکسیدیوزها که به جیره طیور اضافه می شود در جلوگیری از کوکسیدیوز موثر است.همچنین جهت پیشگیری از سایر عوامل عفونی مثل انتریت نکروتیک ار آنتی بیوتیک استفاده می شود.در آزمایشی جوجه ها ی گوشتی سه روزه علیه کوکسیدیوز واکسینه شدند و در طول دوره پرورش با یک جیره بدون دارو تغذیه شدند.در جوجه هایی که دارو دریافت نکرده بودند در 10 روزگی مرگ و میر به علت انتریت نکروتیک افزایش یافت.با تجویز پنی سیلین مرگ و میر کاهش یافت.در کل میزان مرگ و میر8/11 درصد بود در حالیکه در یک دوره ی 6 هفته ای انتظار 5/1-2 درصد تلفات را داریم.بنابراین با افزایش موارد انتریت نکروتیک استفاده از آنتی بیوتیک های داخل آب ضرورت می یابد.

استفاده از آنتی بیوتیک جهت پیشگیری دوز درمانی داروها را افزایش می دهد بنابراین در هنگام بیماری استفاده از دوزهای بالای آنتی بیوتیک منجر به کاهش کیفیت گوشت و ضررهای اقتصادی می شود.

راه های کاهش بیماری در پرندگان:

الف) ریشه کنی:

بیماری هایی که انتقال عمودی دارند باید ریشه کنی شوند.در حال حاضر برنامه ریشه کنی برای سالمونلا گالیناروم(s.gallinarum)، پلوروم(s.pullorum)، مایکوپلاسما گالیسپتیکوم (m.gallisepticum)و سینوویه(m.synovia) و ملاگریدیس (m.meleagridis) در نظر گرفته شده است.M.synovia بندرت در گله های تخم گذار مطرح است.گله هایی که از لحاظ این نوع سالمونلاها مثبت هستند باید حذف شوند و چون این برنامه از سال 1997 اجرا می شود هیچ مورد انسانی ناشی از آلودگی تخم مرغ به سالمونلا انتریت وجود ندارد.

ب) پیشگیری:

روش های مختلفی برای پیشگیری از بیماری ها و جود دارد از جمله کاهش بار میکروبی محیط پرورش.برای این منظور از سیستم all in_all out استفاده می کنند.یعنی پرندگان همسن در یک مکان نگهداری می شوند و در یک زمان هم برای کشتار از سالن خارج می شوند.بعد از خالی شدن سالن وسایل شسته و ضدعفونی می شوند.تعویض آبخوری و دانخوری ها ، امنیت زیستی(بیوسکوریتی) و مکانیزه کردن سیستم های تهویه و بستر مناسب می تواند در کاهش بار میکروبی سالن موثر باشد.

ج) واکسیناسیون:

آنتی بادی های مادری تنها تا 2 هفته می تواند جوجه ها را در مقابل بیماری ها محافظت کند. بیماری های ویروسی با واکسیناسیون قابل پیشگیری است.به عنوان مثال جوجه های تخم گذار در هچری علیه مارک واکسینه می شوند .همچنین علیه کوکسیدوز واکسن وجود دارد که ایمنی بالایی ایجاد می کند.با این حال در برخی بیماری ها مانند برونشیت به دلیل پدیده نوترکیبی و ایجاد سروتیپ های جدید ، واکسن راه موثری در جهت پیشگیری از بیماری نمی باشد و واکسن تنها می تواند از تلفات بالا جلوگیری کند.

د) آنتی بیوتیک:

آنتی بیوتیک در صنعت طیوربیشتر جهت پیشگیری استفاده می شود.بسیاری از جوجه ها در 18 روزگی جنینی یک دوز آنتی بیوتیک تزریقی مان ceftiofur و جنتامایسین دریافت میکنند.عامل مهم عفونت بند ناف رطوبت در طی ساعت های ائلیه پس از هچ می باشد.زمانی که بند ناف بدرستی بسته نشود و بدنبال آن با یک سطح آلوده در تمکاس قرار گیرد عفونت بند ناف شکل می گیرد. بنابراین جوجه های یکروزه جهت جلوگیری از عفونت بند ناف یک دوز آنتی بیوتیک دریافت می کنند.

در طی دوره رشد ضدکوکسیدیوز به جیره اضافه می شود که علاوه بر پیشگیری از کوکسیدیوز مشوق رشد نیز می باشد.آنتی بیوتیک virginamycin نیز مشوق رشد می باشد که در برخی مرغداری ها استفاده می شود.جهت جلوگیری از انتریت نکروتیک نیز از آنتی بیوتیک استفاده می شود.

زمانی که در سالن شروع بیماری را با علایم گوارشی و تنفسی می بینیم بدون توجه به عامل از آنتی بیوتیک از طریق آب یا غذا استفاده می کنیم.از طرفی دوز دارویی بر حسب آب مصرفی و یا خوراک روزانه کل گله محاسبه می شود، بنابراین کل گله آنتی بیوتیک دریافت می کنند.در سیتم های ریلی و nipple به ندرت پس از درمان شستشو صورت می گیرد در این صورت بعد از دوره درمانی مقداری آنتی بیوتیک از طریق آبخوری ها به جوجه ها می رسد.دوز موثر دارو توسط هر شرکت تععین می شود که برای رسیدن به درمان باید چندین روز درمان ادامه یابد.اما رسیدن به غلظت ممانعت کننده(MCI) در درمانها ی گروهی مانند دادن دارو با آب یا غذا مشکل است.

از طرفی اطلاعات راجع به فارماکوکنتیک داروها کم است،اینکه با چه دوزی، چه موقع و تا چه زمانی به دوز موثر دارو در خون می رسیم هنوز مورد بحث است.برای مثال آیا می توان با دوز بالا اما در یک دوره کوتاه به دوز موثر آنتی بیوتیک در خون برسیم؟

راه های کاهش مصرف آنتی بیوتیک:

 یکی از راه های کاهش مصرف آنتی بیوتیک کاهش بار میکروبی در محیط پرورش می باشد.این عمل با مواد شیمیایی و پروبیوتیک ها صورت می گیرد.

در سالهای اخیر جهت کاهش باکتری های E.coli و سالمونلا در آب از مواد شیمیایی کاهش دهنده PH استفاده می کنند.متاسفانه این محصولات گران قیمت و کوتاه اثر می باشند.

استفاده از حذف رقابتی یک راه جانبی جهت کاهش استفاده ار آنتی بیوتیک ها محسوب می شود.استفاده از میکروفیلر غیر بیماریزای دستگاه گوارش (پروبیوتیک) می تواند از تکثیر عوامل پاتوژن جلوگیری کتد.

 راه دیگر استفاده از واکسن داخل آب است که بداخل آب اسپری می شود و با عوامل پاتوژن رقابت می کند.

 راه دیگر که هنوز در حال بررسی است، مکمل های غذایی مثل آنزیم ها، اسیدهای ارگانیک و اولیگوساکاریدهای غیر قابل هضم می باشد.برای مثال اولیگوساکاریدهای خوراکی کبد را جهت ترشح پروتئین متصل به مانوز تحریک می کند که به عوامل پاتوژن متصل می شود و سیستم ایمنی را تحریک می کند.اولیگوساکاریدها باید در یک دوز مناسب و به صورت پیوسته در جیره وجود داشته باشند اما این برنامه هنوز مطمئن نیست و هزینه های زیادی در بر دارد.

 راه دیگر، شناسایی نقاط بحرانی انتقال عوامل بیماریزا می باشد.این عوامل می تواند از طریق کشتارگاه، هچری، انبار غلات و آب و غذا منتقل شود.بنابراین سلامت این محیط ها می تواند در کاهش بار میکروبی و در نتیجه کاهش استفاده از آنتی بیوتیک ها موثر باشد.

نتیجه:

استفاده از آنتی بیوتیک می تواند سبب مقاومت آنتی بیوتیکی در انسان ها هم شود.اگرچه انتقال مقاومت از باکتری های حیوانی به انسان کم است اما نمی توان از این مسئله براحتی گذشت.استفاده از آنتی بیوتیک در بیماری های ویروسی نا به جا است بنابراین اگر بتوان با امنیت زیستی از کمپله شدن عوامل ویروسی جلوگیری کرد، دیگر احتیاجی به استفاده از آنتی بیوتیک نخواهیم داشت.همچنین با تهیه پروفایل شیمیایی در آخر دوره پرورش می توان به عوامل خطر ساز محیط پی برد و اقدامات مدیریتی و واکسیناسیون را بر اساس آن ها تنظیم کرد.اینکه از کدام سویه ی واکسن و در چه سنی واکسیناسیون صورت گیرد بر اساس این برنامه ها تنظیم می گردد.این برنامه خطر ابتلا به بیماری ها را کاهش می دهد و به صورت غیر مستقیم می تواند مصرف آنتی بیوتیک در صنعت طیور را کاهش دهد.بیوسکوریتی یا امنیت زیستی مهم ترین عامل در کاهش 

بروز بیماری ها و در نتیجه کاهش مصرف آنتی بیوتیک می باشد.

رویکردی جدید در پرورش مرغان مادر

پرورش و نگهداری مرغ در فضای باز

Add caption

اثر استرس بر سلامت و بازده گله های طیور

مشکلات موجود در صنعت طیور به علت ترکیبی از مشکلات مدیریتی، تغذیه ای، عوامل سرکوبگر ایمنی، عوامل عفونی و عوامل استرس زا می باشد. استرس در طیور به جهت عوارض اقتصادی شدیدی که ایجاد می کند بسیار حائز اهمیت است.

پرندگان در دوران رشد و تولید با عوامل استرس زای مختلفی مواجه می شوند، لذا مدیریت باید به گونه ای باشد که این عوامل کمترین تأثیر را بر بازده و سلامتی گله بگذارند. برای اعمال مدیریت مناسب باید عوامل استرس زا و عوارضی که ایجاد می کنند به درستی شناخته شوند. هدف کنترل این عوامل و به حداقل رساندن عوارض آنها می باشد.

استرس یعنی محیط شرایطی را برای پرنده ایجاد کرده که بر سلامت و بازده (رشد و تولید) او اثر گذاشته است و بدن پرنده باید به رخدادهای نامتعادل مختلفی که تعادل فیزیولوژیک بدن او را بر هم زده اند پاسخ دهد.

بهگزینی های ژنتیکی انجام شده در پرندگان صنعتی (ماکیان گوشتی) با هدف بهبود رشد، گوشت واری بیشتر، تولید بالاتر و ضریب تبدیل مناسبتر بوده که به همراه حصول به این اهداف، حساسیت به شرایط محیطی و بیماریها افزایش یافته است. لذا باید برنامه های مدیریتی گله به گونه ای باشد که با برخورداری از شرایط مناسب پرورشی و تغذیه ای حداقل استرس به گله وارد شود، تا گله به اهداف از پیش تعیین شده برسد.

بنابراین باید عوامل استرس زا به درستی شناخت تا بتوان عوارض آنها را به حداقل رساند.

انواع استرس ها:

1) استرس آب و هوایی ( دما و رطوبت نا مناسب)

2) استرس محیطی ( نور، تهویه و بستر نامناسب)

3) استرس تغذیه ای ( کیفیت و توزیع نامناسب غذا)

4) استرس فیزیولوژیک ( مرحله رشد سریع یا بلوغ جنسی)

5) استرس فیزیکی (گرفتن و جابجا کردن پرنده از سالن پرورش به تولید، وزن کشی و بارگیری، مقید کردن جهت واکسیناسیون)

6) استرس روحی (ترس به علل مختلفی مثل سر و صدا)

7) استرس اجتماعی (تراکم نامناسب، وزن غیر یکنواخت، نظم اجتماعی نامناسب در گله)

عوارضی که استرس های مختلف ایجاد می کنند:

1- اختلالات تولید مثلی.

2- اختلال در سیستم ایمنی بدن

3- اختلالات متابولیسمی

4- افزایش استعداد ابتلا به بیماریها: استرس سبب ازدیاد حساسیت به بیماریهای مثل مارک، نیوکاسل، مایکوپلاسموز، سالمونلوز، آنتریت نکروتیک، آنتریت هموراژیک و بیماریهای انگلی می گردد.

برای کنترل استرس در گله باید تشخیص داد وضعیت پرنده ها نرمال است یا تحت استرس می باشند.

اگر گله از لحاظ عوامل مختلف در وضعیت نرمالی باشد، پرنده ها در سالن به طور یکنواختی پخش می شوند، راه می روند، غذا می خورند، بدن خود را کش و قوس می دهند، پرهایشان را باز و بسته می کنند، با بستر بازی می کنند.

ولی در گله ای که تحت استرس باشد، بسته به نوع استرس علائم مختلفی از خود نشان می دهد پرنده ها در سالن یکنواخت پخش نشده اند، غذا خوردن، آب خوردن، و تحرکشان طبیعی نبوده و ظاهر مناسبی ندارند. از لحاظ رشد، هوشیاری و وضعیت پر در آوری مناسب نیستند.

در ارزیابی های انجام شده در گله های مختلف مشخص شده گله هایی که حداقل استرس به آنها وارد شود، کمتر دچار بیماری شده و رشد یکنواخت تری خواهند داشت، پاسخ بهتری به واکسنها خواهند داد و گله هایی که با استرس های مختلفی روبرو شوند تعداد حذفی و تلفات بیشتری داشته، ابتلا به بیماری ها در آنها بیشتر است.

اگر هر کدام از شرایط زیر در سالن و پرنده ها دیده شود یعنی پرنده ها در معرض استرس می باشند:

دمای نامناسب سالن و آب (بالاتر یا پائینتر از حد طبیعی)، تراکم زیاد پرنده که سبب می شود فضای آبخوری و دانخوری کمتری در اختیار پرنده قرار گرفته و پرنده غذا و آب کافی را دریافت نکند و همچنین از لحاظ رشد و تولید دچار مشکل شود. بستر آلوده و مرطوب که سبب رشد عوامل عفونی مختلف (باکتری ها، ویروسها و قارچها) می شود و استعداد ابتلای پرنده به بیماریها را افزایش می دهد.

اگر روند افزایش وزن پرنده ها در محدوده استاندارد نیست و از یکنواختی و تناسب فیزیکی مناسبی برخوردار نیستند، روند حذفی و تلفات خارج از محدوده طبیعی است، وضع ظاهری پرها و شاخصهای ثانویه جنسی (مثلاً رشد تاج و ریش در خروس ها) مناسب نیست، پوست رنگ پریده و چشم ها هوشیار نیستند، زخمهایی روی نقاط مختلف بدن پرنده وجود دارد، توزیع پرنده ها در سالن غیر یکنواخت است مثلاً همه دور منبع گرمایی جمع شده اند یا از کوران هوا به گوشه دیوارها پناه برده و روی هم ریخته اند، نوک چینی مناسب در مورد شان اعمال نشده به نحوی که نمی توانند به درستی دان بخورند و علائم دیگر هم بیانگر این است که عوامل استرس زا به نحوی در سالن حضور دارند و عوارضی را ایجاد می نمایند که باید تا حد امکان سعی در حل مشکل و بر طرف کردن آنها داشت و یا در موارد دیگر از رخداد آنها پیشگیری کرد.

در استرسهای مختلف با توجه به نوع عامل واکنش مناسب در برابر آن باید انجام شود. مثلاً اگر پرنده در استرس گرمایی قرار بگیرد و دمای سالن مطلوب و مناسب نباشد پرنده برای کاهش دمای بدنش بالها را از بدن دور می کند، تحرک و فعالیت خود را کاهش می دهد، کمتر غذا می خورد تا گرمای کمتری به دلیل متابولیسم غذا در بدنش ایجاد شود و بیشتر آب می نوشد. گرمای تولیدی بدن پرنده که ناشی از هضم، جذب، متابولیسم، غذا است باید برابر گرمای دفعی باشد یعنی پرنده انرژی و تولید گرما را برای حفظ دمای بدن متعادل می کند که در این پروسه تنظیم دمای بدن با کنترل جریان خون به بافتهای محیطی به ویژه تاج و ریش و پاها صورت می گیرد. یعنی وقتی پرنده نیاز به از دست دادن حرارت دارد، جریان خون دفعی به این بخشها افزایش می یابد، عروق محیطی متسع شده، گرما از بخشهای عمقی بدن به سمت بخشهای سطحی رفته و از بدن دفع می گردد، که هدف کاهش گرمای تولیدی و دفع گرمای اضافی است.

حدود 75% از انرژی متابولیسمی پرنده به گرما تبدیل می شود و این گرما باید به محیط دفع شود ، لذا کاهش دریافت غذا یک مکانیسم مهم و مطمئن فیزیولوژیک برای کاهش گرمای تولیدی در بدن است.

وقتی گرما خیلی زیاد می شود پرنده با مکانیسمهای معمول نمی تواند گرمای تولیدی بدن خود را دفع کند و مجبور است با له له زدن گرما را از لایه های مرطوب سیستم تنفسی دفع کند، یعنی هوا را به سرعت از دهان خارج کند.

در استرس گرمایی شدید له له زدن وسیله اصلی تنظیم دمای بدن است و گاهی به دلیل گرمای زیاد، تبخیر از سطح کیسه های هوایی و ریه ها انجام می شود و سطح دی اکسید کربن خون کاهش می یابد که حتی می تواند منجر به آلکالوز تنفسی گردد و اختلال شدیدی در بازده غذایی جوجه ها ایجاد می شود و در این حالت همراه با کاهش دریافت غذا، تعادل پتاسیم و سایز مینرالها به هم می خورد. در مناطقی که آب و هوای گرم و مرطوب دارند باید هدف این باشد که جریان هوای بالای سر پرنده افزایش یابد و رطوبت بستر بیش از 7 % نشود، نور مستقیم خورشید نیز به درون سالن نفوذ نکند

پس استرس گرمایی سبب کاهش دریافت غذا، نوشیدن بیش از حد آب، اسهال، خیس شدن بستر، دهیدراتاسیون و از دست رفتن آب و الکترولیتهای ضروری، کاهش وزن گیری و افت تولید می شود.

به ازای هر یک درجه افزایش دما متابولیسم به میزان 30-20 % افزایش می یابد، در دمای 28 درجه سانتیگراد اشتها به میزان 12 % کاهش خواهد یافت. اندازه تخم مرغها کوچک شده و کیفیت پوسته افت می کند، تعداد دفعات جفت گیری کمتر شده، کیفیت اسپرم خروسها افت کرده و ناباروری و تولید تخمهای بی نطفه افزایش می یابد.

پس نخست این که طراحی سالن باید با توجه به نوع آب و هوای منطقه صورت گیرد، مثلاً در مناطق گرم و مرطوب مناسبترین سالن ها سالن های باز هستند و باید تهویه تونلی در سالن وجود داشته باشد تا هوای خنک بالای سر پرنده همیشه جریان داشته باشد. اطراف سالن درختکاری باشد تا جریان خنکی از هوا برقرار شود، سقف سالن با شیبی ساخته شود که حرارت کمتری به داخل آشیانه نفوذ کند، سالن در جهتی ساخته شود که بادها جریانی از هوا را در سالن برقرار کنند، نه اینکه کوران ایجاد شود.

در مواقع گرما سقف سالن مرتب آب پاشی گردد، در ساعات گرم روز غذا داده نشود، همچنین خاموشی باعث می شود تا تحرک گله کمتر شده و گرمای کمتری در بدنشان تولید شود. دمای آب مناسب باشد و ویتامینها و الکترولیتها به آب اضافه شوند تا الکترولیتهایی که از دست می روند تا حدی جایگزین گردند. سقف سالن تا حد امکان بلند باشد، رنگ سقف به گونه ای باشد که اشعه آفتاب را منعکس کند، حداقل در سالن در هر ثانیه 1- 5/0 متر جریان هوا جابجا شود. دمای ایده آل برای مرغ های مادر تخمگذار 25-20 درجه سانتی گراد است. اگر رطوبت و گرمای محیط به حدی زیاد باشد که پرنده نتواند با سرعت کافی له له بزند تا حرارت را از بدنش دفع کند، دمای داخلی بدن به تدریج افزایش یافته و حتی منجر به مرگ پرنده می گردد.

همانطور که قبلا گفته شد دمای طبیعی پرنده 41 درجه سانتیگراد می باشد، در دمای 20-10 درجه سانتیگراد پرنده بسیار راحت است و دمای 25- 20 درجه را می تواند تحمل کند و خودش را با آن تطابق دهد ولی بالاتر از آن، استرس گرمایی خود را نشان خواهد داد. اگر دمای عمق بدن پرنده به47 درجه سانتیگراد برسد به علت آسیب گرمای وارده احتمال مرگ وجود دارد.

با افزایش دمای بدن پرنده تعداد تنفس از 20 بار در دقیقه می تواند به 240 بار در دقیقه برسد. در دمای 34 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 40 % ، پرنده 80 % کل گرمای تولیدی بدنش را از طریق تبخیر از دست می دهد. ولی در همان دما با رطوبت نسبی 50 % تنها نصف گرمای بدن با تبخیر از دست می رود و این سبب افزایش دمای عمق بدن می گردد. پرنده ای که به علت استرس گرمایی تلف شده باشد بدنش بسیار خشک، خونش تیره رنگ تر از حالت طبیعی و چینه دان و سنگدان خالی از غذاست.

لذا مناطقی که آب و هوای گرم و مرطوب دارند باید طراحی سالنهای مرغداری در آنها به گونه ای باشد که در گرمای شدید استرس کمتری به پرنده وارد شود (سالن های باز، دریچه ها با حد و اندازه مناسب، شیب سقفها مناسب، طراحی سیستم تهویه مناسب در سالن، درختکاری در اطراف سالن، انتخاب رنگ مناسب برای سقفها).

در مواقع گرم سال باید تمهیداتی در نظر گرفته شود. اولاً ترجیحاً در ساعات گرم روز غذا دهی انجام نشود، آب کافی و خنک همیشه در دسترس پرنده باشد و ویتامینها و الکترولیتها به آب اضافه شود، جیره به گونه ای تنظیم گردد که گرمای بیش از حد در بدن پرنده تولید نشود. مثلاً چربیها را که اتلاف حرارتی کمتری دارند به صورت متراکم تر در جیره وارد کنیم تا انرژی کافی تأمین گردد.

از دمای20 درجه سانتیگراد به بالا هر 1 درجه سانتیگراد افزایش دما سبب افزایش مصرف آب به میزان 6 % می شود، مصرف آب حدوداً دو برابر مصرف غذاست. لذا در این حالت باید آبخوریها سالم و فضای کافی داشته باشند. بین دمای 38-32 درجه سانتیگراد هر 1 درجه سانتیگراد افزایش دما مصرف غذا را به میزان 5 % کاهش می دهد.

اضافه کردن جوش شیرین به آب آشامیدنی یا دان پرندگان بسیار مفید است چون در رطوبت و گرما که پرنده له له می زند اسید لاکتیک، کربونیک، فسفریک، سولفوریک، و اوریک بیشتری تولید می شود و برای تعادل الکترولیتها و تنظیم pH ، نیاز به بافر بیشتر می شود.

در این حالت جیره باید از لحاظ ویتامینها و الکترولیتها کاملاً متعادل باشد، پروتئینهای سهل الهضم در جیره مورد استفاده قرار گیرد و از دادن پروتئین اضافه پرهیز شود، اسید های آمینه بالانس شده و مقدار پروتئین خام جیره به حداقل برسد، چربی جیره متراکم تر شود زیرا اتلاف حرارتی (HI) کمتری نسبت به کربوهیدراتها و پروتئینها دارد.

ویتامینهایی مثل A ,D ,C ,E ,B و Nicotinic acid برای کنترل استرس گرمایی بسیار مفید هستند. فیزیک دان مناسب باشد و اگر فضا داریم دانخوریها را اضافه کنیم. برنامه ریزی به گونه ای باشد که در پیک تولید گله با استرس گرمایی حاد مواجه نشود. استرس گرمایی سبب می شود پرنده ها کمتر از حالت عادی غذا بخورند و این سبب وزن گیری نا مناسب پرنده ها می شود. باید اعمال استرس زایی مثل نوک چینی و درجه بندی گله را تا خنک شدن هوا به تأخیر انداخت. حفظ تاج کامل خروسها در کنترل استرس گرمایی بسیار مفید است.

برای حفظ کیفیت و پوسته باید میزان صدف دان را افزایش دهیم یعنی به ازای هر 20 گرم کاهش دریافت دان 5/1 گرم صدف اضافه کنیم. پرورش مرغ و خروس جداگانه انجام شود و تهویه هر کدام از جنسها متناسب با نیاز خودش باشد. تعداد دفعات دان دهی باید افزایش یابد تا پرنده ها به غذا خوردن تحریک شوند.

نوردهی متناوب در آشیانه های بسته سبب بهبود در رشد، بازده و پاسخ ایمنی می شود. در سالنهای گرم برای بارگیری 6-2 ساعت قبل از بارگیری آخرین بار غذا دهی باشد تا لحظه آخر آب در اختیار پرندگان باشد و بارگیری در ساعات گرم روز انجام نشود. در آب و هوای گرم تعداد پرنده ها در قفس ها مناسب بوده و تراکم در قفس در گرما حدوداً 30 % کمتر باشد.

سرمای مداوم سبب کاهش رشد، ضریب تبدیل نامناسب و تلفات زیاد می شود. قلب چنین پرندگانی بزرگ می شود چون فشار بیشتری به آن وارد شده و در استرس هیپوکسی قرار می گیرند. استرس سرمایی بر سیستم ایمنی ذاتی و سلولی اثر می گذارد و اثری که استرس سرمایی در سنین اولیه بر پرنده می گذارد خیلی شدیدتر از سنین بالاتر خواهد بود. با تکامل زیادی که از لحاظ انتخاب ژنتیکی در ماکیان تیپ گوشتی رخ داده و منجر به رشد سریع در یک دوره زمانی کوتاه شده، سیستم قلبی و عروقی و تنفسی متناسب با آنها تکامل مناسب را پیدا نکرده و بالطبع بدن در شرایطی مثل دمای پائین، توانایی بالانس انرژی نخواهد داشت.

مطالعات انجام شده نشان داده است، در مناطقی که دمای هوا پائین است برای اینکه سیستم بدن جوجه بتواند هموستاز مناسبی داشته باشد، بهتر است جوجه ها را در سنین اولیه با استرس سرمایی اندکی مواجه کرد تا در روزهای بعد قدرت تطابق بیشتری با دمای پائین داشته و بازده غذایی آنها بهتر شود. در این حالت غلظت کورتیزول در پلاسمای خون پرندگان کاهش می یابد و کاهش دما عوارض استرس زای کمتری بر آنها خواهد داشت. اما حتی اگر دمای محیط پائین باشد، به جهت تأمین حرارت نباید تهویه را کاهش داد چون این امر موجب افزایش آمونیاک سالن و آسیب به سیستم تنفسی پرنده خواهد شد.

یکی از منابع معمول استرس زا عوامل عفونی هستند رخداد عفونتهای تحت بالینی به دلیل بیوسکوریتی ضعیف و مشکلات موجود در سیستم بهداشتی سبب آسیب به سیستم ایمنی و عدم توانایی در ایجاد پاسخ مناسب در برابر عوامل استرس زای مختلف می شود. عفونت با باکتریهایی که اندوتوکسین دارند سبب کاهش دریافت غذا، کاهش وزن و اختلال در ضریب تبدیل می گردد. در حالت طبیعی چون موکوس روده سالم است، فلور روده ای توانایی پیشگیری از ورود باکتریهای پاتوژن به جریان خون و کبد را دارد، ولی بیماریها و استرسهای مختلف سد موکوسی روده را دچار آسیب می کند و اختلال در سیستم ایمنی ایجاد می شود.

استرسهای مختلف سبب ایجاد تغییراتی در متابولیسم قندها ، چربیها، پروتئینها، و عناصر کمیاب می شوند.

در حالتی که طیور به علت بیماریهای مختلف تحت استرس قرار می گیرند باید تراکم انرژی و پروتئین جیره افزایش یابد تا کالری دریافتی بهبود یابد، مایکوتوکسین اگر در غذا باشد سبب کاهش دریافت مواد معدنی، سرکوب ایمنی، نقص در واکسیناسیون، تیتر پائین آنتی بادی پس از واکسیناسیون و افزایش استعداد ابتلا به بیماریهای دیگر (سالمونلوز، کوکسیدیوز، مارک، گامبورو و آنتریت ویروسی) می شود.

لذا باید مواد غذایی از منبع مطمئن خریداری و درست نگهداری شوند تا احتمال تولید توکسین به حداقل برسد. بازدید مداوم مواد اولیه جیره بسیار مهم است زیرا قارچ ها سبب از بین بردن سیستم ایمنی می گردد.

گله ای که در دوره رشد دچار استرس حاد شود، به علت آسیبی که به سیستم ایمنی آنها وارد می شود بازده خوبی در آینده نخواهد داشت.

محدودیت غذایی که در مرغهای مادر گوشتی با هدف کنترل وزن انجام می گیرد یکی از عوامل استرس زا است. چون هم غذا کمتر از نیازشان دریافت می کنند و هم به خاطر کنترل رطوبت بستر، دسترسی محدودی به آب دارند.

برای به حداقل رساندن این استرس باید فضای دانخوری به حدی باشد که همزمان تمام پرندگان گله بتوانند دان بخورند و دان در حداکثر مدت 3 دقیقه در تمام سالن پخش شود، چون کمبود دان مرغ و آب استرس ایجاد خواهد کرد. اگر در زمانی که دان داده می شود فضا هم کم باشد تنها افراد غالب گله می توانند دان بخورند و این خود استرس مضاعفی به آنها وارد کرده و رفتارهای تهاجمی و ضربات مختلف و آسیب های جسمی به آنها وارد می شود.

کمبود مواد مغذی دریافتی، کمبود پروتئین و غذا نخوردن سبب کاهش پاسخ ایمنی و افزایش حساسیت به بیماریها می شود. گرسنگی سبب تغییر فلور میکروبی دستگاه گوارش شده و آنها نمی توانند علیه پاتوژنها حفاظت مناسب ایجاد کنند و لذا حساسیت به بیماری ها افزایش می یابد. استرس ناشی از گرسنگی سبب سرکوب ایمنی و ابتلا به بیماریهای مختلف در پرندگان می شود.

نوک چینی طیور گرچه با هدف حذف استرس نوک زنی و آسیب به پرندگان صورت می گیرد، ولی اگر به روش صحیح انجام نگردد، خود باعث ایجاد استرس ناشی از عدم توانایی در دریافت غذا می گردد، لذا وزن گیریها را دچار اختلال می کند.

در هنگام حمل ونقل پرندگان، استرس بسیار زیادی به آنها وارد می شود به ویژه وقتی از یک پا گرفته می شوند که احتمال شکستگی در پایشان 3 برابر می شود و ضربه به عضله، استخوان، و تاندونها وارد می شود. لذا توجه دقیق کارگر برای کاهش مرگ و میر و استرس جابجایی بسیار مهم است.

به جهت مدیریت صحیح عوامل استرس زا در مزرعه:

1) تولید کنندگان کارشناسان و نیروی کارگری باید آموزش صحیح دیده باشند.

2) وضعیتهای غیر طبیعی در گله و استرس ها را تشخیص دهند.

3) آب و دان کافی، بستر مناسب، هوای مناسب و دمای مناسب در اختیار پرندگان باشد.

4) در نقل و انتقالات توجه کافی مبذول گردد.

5) مدیریت تغذیه با توجه به بازده و وضعیت سلامتی گله انجام شود.

6) وضعیت سلامت گله با ارزیابی تیتر های پس از واکسن، بازرسیهای دوره ای، ارزیابیهای کالبدگشایی مورد پایش قرار گیرد.

به هر جهت عوامل استرس زا وجود دارند، هدف تطابق با محیط و حرکت به سمتی است که حداقل صدمه به پرنده وارد شود.

(DSS(Death Suddenly Syndrome مرگ ناگهانی در طیور

بخش قابل توجهی از تلفات در سالن های پرورش و نگهداری طیور(مرغ) ، ناشی از مسئله ای بنام مرگ ناگهانی بوده که متخصصین دنیا آنرا با نام Death Suddenly Syndrome (DSS) می شناسند ، مرغ بطور ناگهانی سکته کرده ، در کالبدگشایی خونریزی شدیدداخلی مشاهده می شود و داخل بدن مرغ پرخون است ،این بیماری بدون هیچ مقدمه و سابقه ای بطور ناگهانی اتفاق می افتد ، پس از بررسی های دقیق موارد فوق ، هیچ نوع بیماری خاصی تشخیص داده نشده و گفته می شود که مرگ بدلایل ناشناخته ای صورت گرفته است ،متخصصین جهان این را مسئله ای لاینحل قلمدادکرده و ظاهرا درمانی برای آن نداشته و برای پیشگیری از این مشکل دستوراتی را صادر می کنند که تا کنون در عمل خیلی موثر نبوده است ، آنها تلفات این مورد را جزو تلفات عادی بحساب آورده و توصیه می کنند که مرغداران باید با این مشکل بسازند و بسوزند.این معضل همیشه دغدغه خاطر مرغداران و پرورش دهندگان طیور درسراسر دنیا بوده است .

آیا واقعا چاره ای جز این نیست و باید با آن ساخت ؟ جواب اینست که خیر!

به جرئت باید گفت که این مشکل نه تنهالاینحل نیست بلکه راه حل هایی بظاهر بسیار ساده ولی در باطن بسیار دقیق و ظریف ، عملی و کاربردی دارد و اگر از تحمیل استرس های گوناگون به مرغ جلوگیری شده و بهداشت روانی این موجود ظریف را در سر لوحه مدیریت پرورش قرار دهیم و مدیریت کل سالن را همیشه بصورت سیستمیک ببینیم یعنی تمام مدیریت ها مهمند و هر کدام از آنها باید منفردا درست بوده و در سیستم نیز متناسب و بموقع و هماهنگ با سایر مدیریت ها بترتیب به مرحله اجرا در آید در این صورت است که می توانیم این ایراد و مشکل بزرگ را در خیلی از موارد بسیار بسیار کم و در بعضی اوقات کاملا ازگردونه تولید و پرورش حذف نموده و کلا به این معضل خط بطلان بکشیم

حال ما به بررسی و توضیح بیشترو راه های مقابله با آن می پردازیم و برای ملموس شدن بیشتر این مطلب مثالی از انسان می آوریم:

پس از خوردن هر وعده غذا در انسان و ورود غذا به جهاز هاضمه ،عملیات هضم و جذب آغاز می گردد ، با شروع کار هضم ، معده و بترتیب بقیه جهاز هاضمه و ..... شروع به فعالیت خواهند کرد ، جهت ادامه فعالیت و تغذیه جهاز هاضمه احتیاج به انتقال خون بیشتری به سمت اعضای فعال خواهد بود، بخاطر تامین این افزایش حجم خون ، قلب باید هم به تعداد ضربا ن خودو هم به شدت آن بیفزاید ، با شروع افزایش کار قلب ، سیستم تنفسی نیزباید فعالیت بیشتری را نسبت به حالت عادی انجام دهد و این حالت فقط در وضعیت آرامش است ، حال اگر شما غذا را با استرس و یا باعجله میل نمایید متناسب با افزایش استرس های بوجود آمده افزایش ضربا ن و شدت ضربان قلب به ضربانهای ناشی از عملیات هضم اضافه خواهد شد و اگر در غذا خوردن افراط نموده و پر خوری کنید تعداد ضربانهای قلب و تنفس ها باز هم بیشتر خواهد بود .

در صورتی که غذا با تمام موارد استرس زای گفته شده در بالا خورده شود شما هم ضربانهای مضاعف و هم تنفس های مضاعف و نفس نفس زدن یعنی تنفس سطحی و ناقص را خواهید داشت ،حال اگر پس ازصرف هر غذا با شرایط مذکور ، بلافاصله برای خوابیدن به رختخواب بروید آثار افزایش شدت و تعداد ضربا ن قلب و تنفس های نا مرتب را در روی بالش و در گوش خود خواهید شنید و احساس بیقراری نموده ، بخواب رفتن نیز برای شما مشکل خواهد شد. لذا برای رفع این معضل سعی می کنید تا غذای خود را در محیطی آرام و بدون استرس و بدون عجله میل نمایید و بلافاصله پس از صرف غذا نخوابید .

نتیجتا اینکه ، بهداشت روانی انسان در هضم و جذب کامل مواد خوراکی نقش عمده ای را ایفا می نماید و اگر به آن بی دقتی شود می تواند مشکلات عدیده ای را در سوء هاضمه و اختلال در جهاز هاضمه و سپس بقیه اعضای بدن را ایجاد نماید و درصورتیکه شما بهداشت روانی را مد نظر قرار داده و از اعمال و تحمیل استرس به خودتان جلوگیری نمایید ضربانهای قلب و تنفس های قابل تحمل و تغییرات فشار خون و ..... را در حدی مطلوب و طبیعی خواهید داشت و علاوه بر اینکه آرامش کافی دارید و مشکلی برای شما نیست، هضم و جذب غذا ، بطورکامل و بدون استرس انجام شده و موجب سلامتی روز افزون شما خواهد شد .

حال پس از این مثال ملموس در انسان مطالب فوق را به مرغ تعمیم می دهیم و نقاط مشترک را متذکر می شویم:

مرغداران و پرورش دهندگان طیور در جهان توصیه می کنندکه باید طیور( مرغ) را تحریک به غذا خوردن کرد ومعتقدند که طیور بدون تحریک غذا نخواهند خورد در حالیکه بهیچ وجه چنین نیست ، غذا نخوردن طیور ناشی از اشکال در سیستمهای مختلف سالن و مدیریت های آن است و چنانچه تجهیزات و تاسیسات سالن طیور(مرغداری) بطور صحیح انتخاب و نصب شده و مدیریت پرورش درست و حساب شده و دقیقا برمبنای فیزیو لوژی بدن مرغ و بهداشت روانی او باشد ، برای غذا خوردن پرنده نیاز به هیچگونه تحریکی نخواهد بود ، در صورت رعایت کامل موارد فوق ، نه تنها مرغ غذای کافی خواهد خورد بلکه برعکس باید تدابیری اندیشید تا از پرخوری مرغ که بدون تحریک (بدون استرس) صورت گرفته است جلوگیری بعمل آید تا از عوارض ناشی از آن دور بماند.

تحریک مرغ به غذا خوردن بزرگترین اشتباهی است که یک پرورش دهند ه طیور (مرغدار) می تواند مرتکب شود و این بزرگترین صدمه ای است که مرغدار ، خود می تواند به فارمش وارد آورد ، باید موکدا گفت که ایراد و اشکال اساسی در همین جا ست به این دلیل که مرغ پس از هر تحریک به غذاخوردن و دویدن برای غذا دچار استرس شدید گردیده و در این حالت چند استرس ناگهانی به مرغ تحمیل خواهد شد ، اول استرس ناشی از تحریک برای غذا ، دوم استرس حاصل از دویدن و دیگر استرس بخاطر عجله وسرو کول هم بالا رفتن برای ترس دست نیافتن به غذا ، که موارد ذکرشده استرس های قبل از غذا خوردن بوده و افزایش ضربا ن قلب ناشی از هضم غذا نیز به ضربا نهای بالا باید اضافه شود.

یادآور می شود که در غذا خوردن ، تفاوتی بین مرغ و انسان بوده و آن اینکه مرغ با هر تحریک به غذا ، یک وعده غذایی اش بیشتر شده مثلا اگر شما مرغ را یازده بار تحریک به غذا خوردن بنمایید علیرغم سیری اش ، ده بار دیگر هم غذا خواهد خوردو در این صورت مشکلات ناشی از پرخوری نیز که باعث ضربانهای شدید تر قلبی خواهد شد نیز به موارد فوق اضافه می گردد .

تصور کنید که این موجود خوشمزه با این ضربانها و تنفس های ممتد و تند و ناقص و سطحی ناشی از این همه استرس به چه حال و روزی خواهد افتاد و با تمام این اوصاف چه بلایی به روز این پرنده زیبا آمده وخواهد آمد ،ضربا ن های بیش از حد قلب و نفس نفس زدن ها یعنی تعدد تنفس های ناقص باعث افزایش های ناگهانی و در بعضی اوقات پایین و بالا رفتن های شدید فشار خون شده و صدمات جبران ناپذیری را چه با اثر سوء فوری و چه با اثرگذاری سوء در آینده را به این موجود تحمیل خواهد کرد .

حاصل این استرس ها یا بهتر بگوییم سوء مدیریت ها ، بالارفتن بیش از حد فشار خون و تنفس ناقص و تغییرات شدید آنها باعث پاره شدن رگهای طیور و صدمات اساسی فوری به امحاء و احشاء بدن این موجود که در مرحله اول باعث مرگ گردیده و آزردگی قسمتی از اعضاء و جوارح مرغ که با موارد فوق به او تحمیل گردیده ، باعث تضعیف وی ومرگ این موجود در مرحله دوم خواهد شدو بیماریهایی که بظاهر منشاء مجهولی داشته ولی بعلت سوء مدیریت های گذشته بوده باعث بیماریهای مزمن و عملا لاعلاج گردیده و در نهایت با عث از بین رفتن این موجود با ارزش در مراحل بعدی خواهد شد .

از مشکلات دیگر اینکه بدلیل هول زدن طیور برای خوردن دان بیشتر ، داخل شدن دان به نای مرغ نیز باعث خفگی او خواهد شد و این نوع مرگ را باید به تلفات گفته شده فوق اضافه نمود ، حاصل نتایج گفته شده در بالا جمع شدن مرغ هایی که سکته کرده اند و خفه شده اند در کنار دانخوری ها و یا آبخوری ها دلایل و گواه روشنی از عوارض این مشکل بزرگ می باشد.

یکی دیگر از فشار هایی که توسط مرغدار به این موجود پاک وارد می آید و باعث استرس شدید و همچنین پرخوری خواهد شد اینست که به محض ورود یک انسان به داخل سالن طیور ، مرغها ترسیده و پس از فرار ناشی از ترس انسان از روی مرغهایی که خوابیده اند رد شده و آنها را از خواب ناز بیدار می کنند ،حال اگر یک کارگر مرغداری در روزحداقل۱۰ بار به داخل سالن برود درست مثل اینست که شما در حال خواب باشید و یک نفر به مدت مثلا ۱۰ بار دست شما یا پای شما را بشدت لگد نموده و شما ۱۰ بار بطور ناگهانی از خواب بپرید و صبح که از خواب بیدار می شوید چه حال و روزی دارید ، بد اخلاق، عصبی ، بی حوصله ، بی اشتها و ....... .

حال این استرس بزرگ را به استرس ها و ضربان قلب و نفس نفس زدن مرغ و تنفس ناقص گفته شده در فوق نیز اضافه می شود، ایراد بزرگی را که این مورد ایجاد خواهد کرد علاوه برموارد بالا با هر بار بیدار شدن مرغ علاوه بر وارد آمدن استرس مضاعف به وی یک بار به وعده غذایی اش افزوده خواهد شد وبالنتیجه ده بار دیگر به وعده های غذایی مرغ اضافه شد ه ، بنابراین پرخوری از اشکالات بزرک این مورد خواهد بود و عوارض آن معلوم.

مرگ ناگهانی یا Death suddenly syndrome (DSS) که کلیاتی از آن و علل بوجود آمدنش فوقا ذکر شد در نقاطی که مرتفع بوده یعنی ارتفاع از سطح دریا در آنها بالاست ، بدلیل رقت اکسیژن در هوای این مناطق ، بیشتر و شدید تر است و طیور در این مناطق بسیار حساس تر و آسیب پذیر ترند و نفس نفس زدن و تنفس های ناقص و سطحی بدلیل کاهش دریافت اکسیژن توسط ریه طیور می تواند صدمات آنی و مزمن بیشتری را نسبت به مناطق کم ارتفاع به طیور وارد نماید ، موارد مذکور در فوق رابرای مناطق مرتفع باید بیشتر و بادقتی فزونتر رعایت نموده تا از صدمات بیشتر به طیور جلوگیری بعمل آورد و چنانچه موارد گفته شده و راه های مقابله با آن را بدقت رعایت نمایید ، صدمات بسیار ناچیز و این مشکل را می توان حتی در این مناطق تقریبا از گردونه تولید حذف نمود.

نتیجه قطعی اینست که بهداشت روانی نه تنها می تواند مشکل مطرح شده در بالا را تقریبا ریشه کن نماید بلکه بدیهی است باید سعی نمود حتی الامکان از ورود استرس های گوناگون که تعداد معدودی از آن ذکر شد ، جلوگیری بعمل آورده و مرغ در نهایت آرامش و آسایش و رفاه بسر ببرد ، در این صورت افزایش ضربانهای قلب و تنفس های ذکر شده باعث استرس نگردیده و برای خون رسانی عملیات هضم افزایش اندک ضربا ن قلب و تنفس اضافه و اندکی افزایش فشار خون برای پروسه هضم کافی خواهد بود یا به دیگر سخن تغییرات بسیارکمی درفشار خون و تنفس برای طیور قابل تحمل و غیر قابل زیان خواهد بود و عوارضات دیگر را نیز در پی نخواهد داشت ، نتیجه غایی اینکه دقت در بهداشت روانی طیور علاوه براینکه مشکلات آنی را ایجاد نکرده بلکه از صدماتی که ممکن بوده بدلیل افزایش فشار خون و طپش های نا منظم قلب به اعضایی مثل کلیه و ....وارد آید جلوگیری بعمل آمده و عوارض و نشانه های این موارد را که در چند روز بعد از بروز استرسها می توانسته مشکل سازو مجهول باشد ازمدیریت پرورش حذف خواهد نمود.

حال راه حل چیست و بهترین روش و نحوه عمل جهت کاهش تلفات کدامست:

۱ باید حتما از دان خوری ها و آبخوری های اتوماتیک استفاده شود تا انسان برای پر کردن دانخوری ها به داخل سالن تردد ننماید و حتما کارها بطور خودکار انجام شده و دخالت و رفت و آمد های انسان به حداقل ممکن کاهش یابد.

۲ تعداد دانخوری ها و آبخوری ها باید کافی بوده و کمی هم بیشتر در نظر گرفته شود (حتی از استاندارد کارخانه سازنده) تا مرغ ها هیچگاه در صف آب و دان قرار نگیرند و دچار استرس نشوند.

۳ از رفت و آمد های بیهوده بداخل سالن مرغداری بهر دلیل جلوگیری بعمل آمده و باید تدابیری اندیشید تا از طریق کنترل از راه دور سالن مرغداری را رصدکرد فی المثل سالن مرغداری را به دور بین های مدار بسته مجهز نمود .

۴ از اتوماسیون فول باید اجتناب نمود و اعمال شرایط و امکانات به مرغ باید برمبنای معاینات انسانی و با دقت فوق العاده زیادانجام شود.

۵ بنا به مراتب فوق به هیچ وجه طیور را نباید تحریک به غذا خوردن نمود ، این تحریک پذیری می تواند صدای ناشی از دانخوری ها بوده و یا سوت زدن مرغدار و یا ضربه زدن به وسیله ای یا ..... هر چیز دیگر ی باشد .

۶ دان خوری ها باید همیشه مملو از دان بوده و در صورتیکه از دانخوری های زنجیری استفاده می شود همیشه پر نگهداشه شود و تدابیری اتخاذ گردد که دانخوری ها در زمان روشن شدن به ملایمت روشن شده و ایجاد سروصداننمایند

در صورتیکه از دانخوری های بشقابی استفاده می شود دانخوری ها پر نگهداشته شده و همیشه در حال کار و بی صدا باشند و بشقابهای دانخوری به هیچ عنوان خالی نمانند زیرا دانخوری بشقابی در حالت خالی بودن برای استارت مجدد بسیار پر سرو صدا خواهد بود ، دان در هر دو سیستم دانخوری باید به مرورو در مدت طولانی خورده شود و همیشه از پر شدن جهاز هاضمه مرغ جلوگیری بعمل آید .

۷ دان و آب همیشه باید به وفور در دستر س طیور باشد و هیچوقت نباید طیور کمبودی را در این مورد احساس کنند البته بعضی از مرغداران معتقدند که اگرهمیشه دان در دسترس طیور باشد آنها دان نخواهند خورد یا به اصطلاح دان زده می شوند ، همانطور که گفته شد در صورتیکه شرایط سالن و تاسیسات و تجهیزات و مدیریت سالن در حد مطلوب باشند بهیچ وجه این اتفاق نیفتاده و برعکس باید تدابیری اندیشید تا از پرخوری مرغها جلوگیری بعمل آید.

مطلب مهمی که باید یادآور شد اینست که غذا خوردن مرغ با استرس ها علاوه بر مواردگفته شده در فوق باعث می شود قسمتی از دان بدلیل هضم و جذب ناقص هدر رفته وبدون جذب به کود تبدیل شود لذا باعث بالارفتن ضریب تبدیل شده و قیمت گوشت مرغ را بالا برده و موجب زیان مرغدار خواهد بود.

۸ چون درمانهای طیور رانمی توان بصورت انفرادی برای هر مرغ بطور جداگانه اجراکرد ، مقابله با استرس ها و رعایت دقیق موارد مذکور می تواند در راندمانهای مختلف مدیریت های مرغداری بسیار موثر بوده ودر صورت رعایت بهداشت روانی طیور می توان از بروز مشکلات قلبی و صدمات احتمالی به سایر اعضا و جوارح مرغ جلوگیری بعمل آید .

ممکن است بعضی از مرغ ها بدلایل مادر زادی دارای نارسایی های در قلب یا ..... باشند ، لذا بعضی از مرغها حساس تر و صدمه پذیر ترند و اگر به موارد بالا توجه بیشتری شود باید مدیریت پیشگیری ها بصورت جمعی انجام شده و با ایجاد فضایی سالم و آرام برای مرغ می توان از مرغهایی که آسیب پذیر ترند بیشتر حمایت کرد تا این موجود باارزش را بیهوده به چاه تلفات نفرستیم.

در نوآوری ها و اختراعات همیشه نباید حتما اول صورت مسئله را عنوان کرد وبعد به دنبال جواب گشت ، در خیلی از موارد جواب حل مشکلات در دسترس است و فقط عنوان کردن صورت مسئله ها می تواند نوآوری جدیدی را ایجاد نموده و به مشکلات پایان دهد.

استرس های دیگر نیز که بسیار مهم است باعث مشکلات عدیده ای در طیور خواهند شد که در این مجال صحبت بحث آن نیست و موارد دیکر را به فرصتی دیگر موکول می کنیم.

تحقیقات فوق توسط اینجانب انجام گردیده و نیز بازدید های زیادی از مرغداری های کشور های پیشرفته صورت گرفته است ولی با توجه به اختراعات ما یعنی مرغداری فوق مدرن، موارد گفته شده در بالا فقط توضیحات کلی و اشاره هایی مختصر به اشکالات سالن ها و مدیریت پرورش بوده و تمام موارد گفته شده در فوق و بسیاری دیگر از موارد گفته نشده بسیار مهم واساسی در سالنهای مرغداری ای که تحت نظارت اینجانب ساخته و مدیریت می شود ، همه و همه دقیقا متناسب و مطابق با فیزیولوژی بدن مرغ و بهداشت روانی این موجود با ارزش و خوشمزه و پولساز به دقت مورد اجرا قرار گرفته و می گیرد ، در حدی که مرغ در سالن ما علاوه بر رفع شدن کامل احتیاجاتش در حد عالی ،لذت فراوانی را ازحضور خود در سالن خواهد برد و این شادی و لذت باعث رشد غیر قابل باور و راندمان های بالاتر از استاندارد های جهانی شده است.

ما معتقدیم که اگر هرچه را که مرغ می خواهد به او بدهیم ، مرغ هم هر چه را که ما می خواهیم به ما خواهد داد البته ما با این خط مشی بیش از آنچه که از مرغ خواسته ایم مرغ به ما داده است.